1η Περιοδική Έκθεση - ΟΞΥΑΛ
Στο Κέντρο Πολιτισμού έχουμε την τιμή να φιλοξενούμε μία σημαντική ιδιωτική συλλογή, η οποία περιλαμβάνει μοναδικά αντικείμενα τέχνης, όπως διακοσμητικά υαλουργικά της Ανώνυμης Εταιρείας Χημικών Προϊόντων και Λιπασμάτων.
Το 1909 ο Ν. Κανελλόπουλος μαζί με κεφάλαια τραπεζών και την σύμπραξη πολλών Ελλήνων επιστημών, ιδρύει την Ανώνυμη Ελληνική Εταιρεία Χημικών Προϊόντων και Λιπασμάτων. Σε συμφέρουσα τιμή για την εποχή αγοράζεται ένα οικόπεδο δίπλα στο λιμάνι της Δραπετσώνας, στην Ηετίωνα ακτή. Σε 245 στρέμματα ανερχόταν η έκταση την οποία κατελάμβανε το εργοστάσιο, το οποίο στην τελευταία φάση της λειτουργίας του περιελάμβανε 109 μονάδες συνολικά δομημένης επιφάνειας 146.000 τ.μ.
Ναυαρχίδα της χημικής βιομηχανίας στην Ελλάδα, στην οποία απασχολήθηκαν εκατοντάδες εργαζόμενοι, θεωρούνταν η επιχείρηση από το 1909 που ιδρύθηκε και σε όλο το πρώτο μισό του 20ού αιώνα. Στη σύσταση της εταιρείας μάλιστα συμμετείχαν- σε μία από τις σπάνιες φορές- ελληνικές τράπεζες, απευθείας στη συγκρότηση του βιομηχανικού κεφαλαίου.
Η ΠΥΡΚΑΛ παραχωρεί το δικαίωμα παραγωγής οξέων στην ΑΕΕΧΠΛ και με την υποστήριξη του κράτους εισάγει την έννοια των χημικών λιπασμάτων στην ελληνική γεωργία. Η εταιρεία μονοπώλησε την παραγωγή λιπασμάτων (θειικό οξύ, θειικός χαλκός, θειικός σίδηρος, υδροχλωρικό οξύ, νιτρικό οξύ, λιπάσματα) για μισό αιώνα.
Στην ΑΧΕΧΠΛ οργανώθηκε και γεωπονικό τμήμα με σκοπό τη διδασκαλία για τη χρήση των λιπασμάτων στη γεωργία αλλά και τη μελέτη διαφόρων γεωργικών ζητημάτων. Σε αυτή την εταιρεία άλλωστε εμφανίστηκε για πρώτη φορά σε μεγάλη κλίμακα στελεχικό δυναμικό με τεχνική επιστημονική παιδεία και οργανωτικές ικανότητες.
Οι δραστηριότητες της εταιρείας μεγαλώνουν και έτσι δημιουργείται και μονάδα υαλουργίας μέσα στη δεκαετία του `20.
Με την μικρασιατική καταστροφή πολλοί πρόσφυγες καταφθάνουν στον Πειραιά. Το εργοστάσιο λιπασμάτων ήταν σε άνοδο και τα φτηνά εργατικά χέρια των προσφύγων περιζήτητα. Γύρω από τα λιπάσματα αναπτύσσεται ένας ολόκληρος οικισμός από τις παράγκες των εργατών. Ολόκληρη η περιοχή της Δραπετσώνας γεννιέται μέσα από τους ίδιους τους εργάτες του εργοστασίου που το 1934 έφταναν τους 4000.
Το 1960 ο Τάσος Λειβαδίτης μεταφέρει τις εικόνες της περιοχής στο γνωστό λαϊκό τραγούδι "Δραπετσώνα". Όπως έχει αναφερθεί ο Μίκης Θεοδωράκης το μελοποίησε λίγο πριν ηχογραφηθεί με την φωνή του Γρηγόρη Μπιθικώτση και από τότε έγινε διαχρονική επιτυχία.
Οι στίχοι του είναι κάτι παραπάνω από ζωντανοί. Περιγράφουν μια ολόκληρη εποχή και μια ολόκληρη περιοχή. Τα μικρά σπίτια των εργατών, οι παράγκες που συχνά γκρεμίζονταν, οι δυσκολίες της εργασίας, η αγωνία της επόμενης μέρας. Σκιαγραφούν μια ολόκληρη κοινωνία και έναν τόπο.
Από τα τέλη του `70 το υαλουργείο αντιμετώπιζε ζημίες. Η προσπάθεια για επενδύσεις και άνοιγμα των αγορών της είναι άκαρπο. Το τελικό χτύπημα δίνεται το 1988 με την δολοφονία του Αλέξανδρου Μποδοσάκη. Η εταιρεία οδηγείται μέρα με τη μέρα σε συρρίκνωση. Παρατηρείται μείωση στην παραγωγή και τεχνολογική υστέρηση. Το 1993 τίθεται σε εκκαθάριση εν λειτουργία και περνά στον πλήρη έλεγχο της Εθνικής Τράπεζας. Το εργοστάσιο που λειτουργεί υποτονικά κλείνει το Σεπτέμβριο του 1999.
Το 2003 κατεδαφίστηκαν τα περισσότερα βιομηχανικά κτίρια που υπήρχαν. Για πολλούς αποτελούσαν ιστορία της βιομηχανίας στην Ελλάδα. Το μόνο που έχει διασωθεί είναι το εργοστάσιο υαλουργίας με τη καμινάδα να υποδέχεται τα πλοία που προσεγγίζουν και να θυμίζει λίγο από την παλιά βιομηχανική αίγλη και το κτίριο του Ινστιτούτου «Νικόλαος Κανελλόπουλος».
-
